Сяргей Бульба: У 1999 годзе сярод сілавікоў было больш праціўнікаў Лукашэнкі, чым сярод насельніцтва
17-га кастрычніка споўнілася 22 гады, як у Менску адбыўся «Марш свабоды», у якім прынялі ўдзел ад 20 да 40 тысяч чалавек. Масавая акцыя скончылася сутыкненнямі дэманстрантаў з міліцыянтамі і салдатамі ўнутраных войскаў ды шматлікімі арыштамі. Разглядаючы архіўныя фотаздымкі таго Маршу, нявольна хочацца параўнаць падзеі тых часоў з тым, што адбывалася ў Менску ў 2020 годзе.
Наша карэспандэнтка Вольга Сямашка паразмаўляла з «Госцем Рацыі», актыўным удзельнікам «Маршу Свабоды» 1999 году, стваральнікам «Белага Легіёну» Сяргеям Бульбам пра тое, дзеля чаго 22 гады таму праходзіў «Марш Свабоды» ў Менску, ці адчулася пераемнасць пратэснага руху ў сталіцы ў 2020 годзе і які ўрок з гэтай усёй гісторыі можа вынесці Беларусь для сябе.
РР: 17 кастрычніка споўнілася 22 гады з моманту «Марша Свабоды», які адбыўся ў Менску. Вы напэўна адзіны з маіх знаёмых у Фэйсбуку, хто ўспомніў гэтую дату. Хаця дата вельмі значная. Гэта была неверагодная колькасць мужчын, неверагодная колькасць апазіцыі на вуліцах горада. Што для вас увогуле гэты дзень? Ці былі вы там асабіста?
Сяргей Бульба: Так. Больш таго, пару задач ставілі. І нашыя хлопцы з «Легіёну» ішлі ў галаве калоны. Статкевіч, калі памятаеце, кіраваў. Калі паляцелі камяні, зразумелі, дабром не закончыцца. І я даў сваім хлопцам каманду, каб Статкевіча выносілі на руках. Адбівалі і выносілі. Там багата чаго было. Але разумееце, што характэрна для таго часу, што міліцыя была часткай народу. Хлопчыкі ў зялёным, якія ўцякаюць там са шчытамі – гэта другая рота 3214, родны брат камандзіра гэтай роты нейкі час быў у нас у «Легіёне». Мы тады з імі маглі нармальна сустракацца. Піва папіць, нешта абмеркаваць. Гэта потым, уладам удалося. Калі параўноўваць з 2020 годам, то летась міліцыя была ўжо асобнай кастай. Фактычна гэтыя гады раздзяляе вялікая прорва. Дзе сілавікі – гэта частка народу. І дзе цяпер сілавікі ўжо перасталі быць з намі разам, яны ўжо асобная каста. Тое, што не ўлічыла кіраўніцтва пратэстаў летась, то менавіта вось гэты аспект. Памятаеце, ва ўсіх вочы гарэлі, зараз выйдзе 100 тысяч, міліцыя пяройдзе на наш бок. Даруйце, не пяройдзе. Таму што яны ўжо не жывуць разам з намі.
РР: То бок мае рацыю рэспандэнт, які да вашага посту напісаў каментар, што тады ў органах праціўнікаў Лукашэнкі было больш, чым сярод беларускага народу.
Сяргей Бульба: Так, гэты хлопец, які размясціў каментар, ён тады ў пракуратуры працаваў, ён як раз займаўся расследаваннямі па асабліва важных даручэннях. Ён ведаў сітуацыю знутры, сапраўды, тады вельмі багата такіх было. І падтрымку мы мелі ад усіх сілавікоў. Яны тады былі часткай народу.
РР: А як рэжым Лукашэнкі змог выхаваць такую армію? Гэта былі нейкія сацыяльныя метады, ідэалагічныя, ці бралі, можа, элемент расейскі?
Сяргей Бульба: Расея заўсёды на нас здзяйсняе нейкія свае сацыяльныя эксперыменты. Абкатвае на нас. А потым, калі ўдала, то ў сябе прыжыўляюць. Калі не, то адкідаюць у бок. Яно ж паралельна праходзіць. І ва Украіне такія працэсы адбываліся, і ў Расеі, і ў нас у Беларусі. Узгадайце той жа «Беркут». Гэта была таксама асобная каста. Таму гэта робіцца мэтанакіравана. Ідэалогія, паслядоўна, год за годам. І ўзгадайце, у нас фактычна з 1996 году ўлады прынялі рашэнне паслядоўна, мэтанакіравана ламаць волю свайго народу. Чым адрозніваецца нашая сітуацыя ад украінскай? Яшчэ ў 2018-2019 гадах украінскія сябры трошку з пагардай гаварылі, вы беларусы не супраціўляецеся, вы там скарыліся. Я спачатку моцна крыўдзіўся. Потым прызадумаўся: чаму сапраўды так? І пачаў задаваць украінцам пытанні: ну а калі вы апошні раз выходзілі на нейкую дэманстрацыю, каб вам за гэта ці дубіна ў плечы, ці суткі, ці штраф? Тут яны ўжо са здзіўленнем на мяне глядзяць. Маўляў, а за што? І вось гэта ключавое. Разумееце, у вас можна было спакойна ўсё гэта рабіць, а ў нас з 1996 года, як яны прынялі рашэнне, што не адзін выхад не мусіць застацца без пакарання, усё і пачалося. Улады паступова, паслядоўна яго здзяйснялі.
РР: І яшчэ вось такі сімвалічны факт: вы не ўспомніце, першыя выхады сілавікоў супраць народу з 1996 года і далей, яны быў у форме з «Пагоняй», ці гэта была ўжо новая форма лукашэнкаўскай Беларусі?
Сяргей Бульба: Па-мойму, той марш, калі паперакулялі аўтамабілі, то, здаецца, яны былі яшчэ з «Пагоняй». У 1996 годзе дакладна.
РР: Якая была прычына ўвогуле выходзіць на вуліцы 17 кастрычніка 1999 года? І ці можна казаць пра нейкую перамогу ўсё ж такі?
Сяргей Бульба: Улады тады вельмі захваляваліся. Тады яны паспрабавалі з «унутранай кухні» выходзіць на арганізатараў. Баяліся, што паўторыцца. Тады ж Статкевіч заяўляў, што мы яшчэ паўторым гэты марш. Улады рэальна тады былі напалоханыя.
РР: Ці можам мы казаць, што асноўнай прычынай была пагроза яднання з Расеяй? Ці было яшчэ нешта?
Сяргей Бульба: Было, напэўна, яшчэ нешта. Але лейтматывам гэтая тэма праходзіла, па-мойму, спрэс, пачынаючы ад заключэння саюзнай дамовы, яна была пастаянна ў нас. Вельмі шкада, што такі вялізны патэнцыял не быў скарыстаны. Я памятаю на дэманстрацыях 90-х гадоў пастаянна дэпутаты Вярхоўнага савета ішлі і казалі, каб пратэстоўцы не паддаваліся на правакацыі. Ні ў каго ў галаве не было нейкага сцэнару, што трэба нешта сур’ёзнае рабіць. Вось як і з гэтым маршам, здаецца народ быў гатовы і камянямі кідаліся, але што далей рабіць, – ніхто не быў гатовы. Ніхто не браў на сябе адказнасць, і, па-мойму, не меў разумення, што рабіць.
Цалкам размова:
З «Госцем Рацыі», удзельнікам «Марша свабоды» 1999 году і стваральнікам «Белага Легіёну» Сергеям Бульбам размаўляла Вольга Сямашка.
