10 сакавіка Міхасю Ткачову споўнілася б 80 гадоў
Беларускі грамадска-палітычны дзеяч, гісторык, археолаг, педагог Міхась Ткачоў нарадзіўся 10 сакавіка 1942 года ў Мсціславе. Паходзіў з настаўніцкай сям’і Алеся Рыгоравіча і Дамінікі Сямёнаўны Ткачовых. Бацька ў тым жа годзе загінуў на фронце пад Ленінградам і пасля вайны Міхася выхоўваў айчым. Пачатковую адукацыю атрымаў у Мсціславе ў сямігодцы.
У 1959 г. паступіў на гістарычны факультэт БДУ. Першы курс давучыўся завочна, бо паводле адмысловых савецкіх законаў мусіў вярнуцца ў Мсціслаў, у калгас, працаваць паляводам.
Студэнцкія гады ўмацавалі нацыянальнае пачуццё Міхася Ткачова. Пасля заканчэння вучобы і размеркавання ў 1964 г. амаль пяць гадоў настаўнічаў у Жодзіне, быў завучам. Пры падтрымцы Пятра Глебкі паступіў у 1968 г. у аспірантуру Інстытуту гісторыі АН БССР. Там узяўся за распрацоўку тэмы “Ваеннае дойлідства Беларусі XII—XVII ст.”. З 1969 па 1972 гады вёў раскопкі замкаў і умацаванняў у Наваградку, Гродне, Лідзе, Койданаве, Крэве, Міры, Геранёнах, Мядзелі, Лепелі, Іказні, Камянцы, у іншых мясцінах. У 1972 г. абараніў кандыдацкую дысертацыю, на аснове якой былі выданыя кнігі “Абарончыя збудаванні зямель Беларусі” (1978), а таксама “Замкі Беларусі” (1977).
У 1978 годзе прыняў запрашэнне з Гародні на працу ў мясцовы ўніверсітэт. Спачатку працаваў выкладчыкам, у 1983-85 гг. – загадчык катэдры. Вазіў студэнтаў у розныя гарады Беларусі на раскопкі. У 1987 годзе вёў раскопкі Якушоўкі – родавага гнязда Каліноўскіх. У тым жа годзе абараніў доктарскую дысертацыю па тэме “Арганізацыя абароны гарадоў Беларусі XIV-XVIII ст.”.
У гарадзенскі перыяд Ткачоў меў некалькі сутыкненняў з мясцовым кіраўніцтвам, выкліканых перашкодамі, якія чыніў навуковец знішчэнню старажытнай гарадской забудовы. Справы даходзілі да Савету міністраў СССР, Ткачова спрабавалі выключыць з КПСС і прыцягнуць да крымінальнай адказнасьці “за клевету на органы Советской власти”, “за ввод в заблуждение председателя Совета министров СССР”. Аднак гісторык урэшце перамог.
Напрыканцы 1980-ых гадоў Ткачоў уключыўся ў актыўную грамадскую і палітычную дзейнасць. Стаў кіраўніком легендарнага гісторыка-культурніцкага клубу “Паходня”. У 1989 г. вылучаўся кандыдатам у народныя дэпутаты СССР, супрацьстаяў камуністычнаму вылучэнцу, сакратару аблвыканкаму Сямёнаву. У час выбарчай кампаніі на Ткачова камуністычнымі прапагандыстамі было выліта шмат бруду. Неўзабаве гісторык выйшаў з КПСС і дзеіў далей толькі ў рэчышчы нацыянальна-адраджэнцкага руху.
Пасля пераезду ў Менск ў 1989 годзе ўдзельнічаў у стварэнні “Мартыралогу Беларусі”, уваходзіў у Аргкамітэт БНФ “Адраджэньне”, стаў намеснікам старшыні Сойму БНФ. Быў ініцыятарам аднаўлення ў Беларусі сацыял-дэмакратыі, з сакавіка 1991-га – старшыня Цэнтральнай рады адноўленай партыі БСДГ.
Працаваў у рэдакцыі “Беларускай Савецкай Энцыклапедыі”, спярша загадчыкам рэдакцыі гісторыі Беларусі, з 1992 года – галоўным рэдактарам “Беларускай Энцыклапедыі”. Быў адным з ініцыятараў выданняў “Энцыклапедыя археалогіі і нумізматыкі Беларусі” і “Энцыклапедыя гісторыі Беларусі”. Ужо хворым, у апошнія гады жыцця ён перавыдаў “Замкі і людзі”, у суаўтарстве – кніжкі “Вялікае мастацтва артылерыі”, “Старажытны Мсьціслаў”.
Памёр Міхась Ткачоў 31 кастрычніка 1992 года ў Менску, яму было толькі 50 гадоў. Пахаваны на Ўсходніх могілках. У Гародні на доме, дзе ён жыў, усталявана памятная шыльда. У Мсціславе памятная шыльда ўсталявана на будынку, дзе ён вучыўся.
Уладзімір Хільмановіч, Беларускае Радыё Рацыя
